De klokkenluiderswet: een inbreuk op de wetgeving melden

Een inbreuk op de wetgeving melden

Een melding moet betrekking hebben op feiten die zich in een private organisatie hebben afgespeeld (een onderneming, een vzw, een feitelijke vereniging, een ziekenhuis, enz.) en waarvan de kennisneming in een werkgerelateerde context heeft plaatsgevonden. De wet maakt een onderscheid tussen interne en externe meldingen.

• Een interne melding is een melding binnen de onderneming.
• Een externe melding is de mondelinge of schriftelijke mededeling van informatie over inbreuken aan de federale coördinator of aan de bevoegde autoriteiten.

Elke melding aan het RIZIV die betrekking heeft op een juridische entiteit in de private sector, valt daarom in de categorie externe meldingen.

Elke werknemer in de private sector die informatie heeft over inbreuken in een werkgerelateerde context kan die melden. Het kan gaan om:

• personeelsleden van een onderneming (huidige personeelsleden, voormalige personeelsleden of personeelsleden van wie het contract nog niet is begonnen);
• ambtenaren die in het kader van hun beroepsactiviteit een inbreuk in een private onderneming zouden vaststellen;
• stagiairs en vrijwilligers;
• zelfstandigen;
• leden van de raad van bestuur, aandeelhouders;
• leveranciers, onderaannemers of andere aannemers;
• facilitators en personen die verbonden zijn met de klokkenluider.

Worden niet als meldingen beschouwd:

• klachten of getuigenissen die uitsluitend voor uw situatie of persoonlijk belang zijn opgesteld en daarom geen bedreiging of schending van het algemeen belang vormen;
• klachten over pesterijen of geweld op de werkplek. Die moeten aan de vertrouwenspersoon welzijn of aan een preventieadviseur van uw organisatie worden gemeld.
• klachten over discriminatie of racisme. Die moeten aan het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (voor discriminatie op grond van geslacht) of aan Unia (voor andere beschermde criteria) worden gemeld. 
• klachten over politiezaken. Die moeten aan het Comité P worden gemeld.
• klachten over feiten betreffende de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Die moeten aan het Comité I worden gemeld.

Klokkenluiderswet

De wet van 28 november 2022, algemeen bekend als de Klokkenluiderswet, betreft de "bescherming van melders van inbreuken op het Unie- of nationale recht vastgesteld binnen een juridische entiteit in de private sector". Deze wet zet de Europese Richtlijn 2019/1937 van 23 oktober 2019 om in Belgisch recht. Het belangrijkste doel ervan is bescherming te bieden aan melders van inbreuken op de EU-wetgeving op een groot aantal gebieden, binnen een juridische entiteit in de private sector.

Onder bescherming wordt verstaan: de maatregelen die worden genomen om eventuele represailles, dreigingen met of pogingen tot represailles tegen de klokkenluider, zijn of haar familieleden of het bedrijf waartoe hij of zij behoort, tegen te gaan.

Met juridische entiteit in de private sector wordt een organisatie bedoeld met of zonder rechtspersoonlijkheid die een of meerdere specifieke activiteiten uitvoert.
De federale overheidsinstanties en de politie zijn onderworpen aan de wet van 8 december 2022 betreffende de meldingskanalen en de bescherming van de melders van integriteitsschendingen in de federale overheidsinstanties en bij de geïntegreerde politie.

Het RIZIV is een van de bevoegde autoriteiten voor het melden van inbreuken betreffende onrechtmatige handelingen of tekortkomingen met betrekking tot de regelgeving op twee gebieden:

• volksgezondheid
• de strijd tegen sociale fraude

Dit voor zover die meldingen behoren tot de bevoegdheid van het RIZIV of tot de regelgeving waarvan het RIZIV de correcte toepassing moet controleren.

Wat doet het RIZIV?

Wij onderzoeken in alle vertrouwelijkheid meldingen van mensen die in een werkgerelateerde context (behalve in de financiële sector) informatie hebben over feiten die binnen een onderneming (inclusief een vzw, feitelijke vereniging, ziekenhuis, enz.) hebben plaatsgevonden, in een van de twee volgende domeinen:

• volksgezondheid
• de strijd tegen sociale fraude

We zijn gebonden door het beroepsgeheim: uw persoonlijke gegevens en uw melding worden strikt vertrouwelijk behandeld. We zullen uw identiteit nooit bekendmaken.

• Meldingsformulier

Gebruik het meldingsformulier van de federale Ombudsman

• Contact
  • Per e-mail
    Stuur een e-mail naar whistleblowers@riziv-inami.fgov.be.
  • Op afspraak
    Stuur een e-mail naar whistleblowers@riziv-inami.fgov.be om in alle vertrouwelijkheid een afspraak te maken met de aangewezen ambtenaar.

Stappen van de procedure

Anonieme melding

U kan een anonieme melding doen door uw melding per e-mail te sturen vanaf een e-mailadres dat uw anonimiteit garandeert.

Wil u genieten van de bescherming van de klokkenluiderswet, is het belangrijk dat wij uw identiteit kennen. Zo kunnen wij, indien dit nodig is ten behoeve van het onderzoek, u contacteren voor bijkomende informatie.

Dossiernummer

Als u een melding hebt gedaan, ontvangt u binnen 7 werkdagen een schriftelijke ontvangstbevestiging. Als u het online formulier gebruikt, ontvangt u automatisch een bevestiging van uw melding per e-mail. U krijgt een dossiernummer dat u ons moet doorgeven telkens als u contact met ons opneemt, zodat we u sneller kunnen helpen.

Controle

We controleren of uw melding betrekking heeft op een inbreuk, of een redelijk vermoeden van een inbreuk, op de wetgeving binnen een private organisatie. Als uw melding niet ontvankelijk is, zullen we u doorverwijzen naar de dienst die u het beste kan helpen.

Onderzoek en opvolging

Als bevoegde autoriteit die door de wet is aangewezen, zullen wij, als uw melding ontvankelijk wordt geacht, het onderzoek leiden.

Zodra het onderzoek is gestart, bent u beschermd tegen mogelijke represailles. Alleen personen die bevoegd zijn om ze te raadplegen, hebben toegang om uw melding te onderzoeken.

Opgelet: het melden van een inbreuk ontslaat de melder niet van verantwoordelijkheid voor eventuele inbreuken die hij of zij zelf heeft gepleegd.
Wij zullen u informeren over de opvolging van uw melding, in principe binnen drie maanden.

Beëindiging van de meldingsprocedure

Zodra het onderzoek is afgerond, laten we u de resultaten weten. Zelfs nadat de melding is afgesloten, blijft u beschermd tegen mogelijke represailles.

Bescherming tegen represailles

Als klokkenluider bent u automatisch beschermd tegen represailles, zelfs als uw melding onjuist of ongegrond blijkt te zijn.

De federale Ombudsman is de bevoegde autoriteit voor beschermende maatregelen. U wordt naar hem doorverwezen als u als klokkenluider bescherming denkt nodig te hebben na uw melding.

De wet verbiedt iedereen om represailles te nemen tegen een klokkenluider of tegen een andere persoon die betrokken is bij de melding. Met andere woorden, een federale overheidsinstantie of een onderneming kan naar aanleiding van een melding geen negatieve maatregelen nemen, zoals ontslag, een disciplinaire maatregel, ongunstige beoordeling, weigering van bevordering, overplaatsing, enz.
Elk beroep in geval van represailles moet in overeenstemming met artikel 578 van het Gerechtelijk Wetboek bij de arbeidsrechtbank worden ingesteld.

Zowel bij een interne als bij een externe melding of openbaarmaking zorgt het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de Rechten van de Mens (FIRM) ervoor dat er ondersteunende maatregelen worden toegepast.
Het kan gaan om:

• psychologische, sociale, technische en mediaondersteuning,
• rechtsbijstand in strafrechtelijke of burgerlijke procedures, en
• financiële bijstand in juridische procedures.

Het FIRM kan u ook ondersteunen als u feiten publiekelijk of in de media meldt.

In het geval van represailles is het aan de betrokken onderneming om te bewijzen dat er geen verband is tussen de negatieve maatregel en de melding. Als er geen bewijs is, zal de federale Ombudsman de onderneming vragen de maatregel te annuleren of de geleden schade te vergoeden.

Bovendien kunnen er sancties worden opgelegd aan de persoon die de maatregel heeft genomen (tucht- en/of strafrechtelijke maatregelen, zoals een boete).  

Wat moet u doen als u slachtoffer bent van of bedreigd wordt met represailles?

Elke klokkenluider die meent slachtoffer te zijn van of bedreigd wordt met represailles, kan een gemotiveerde klacht indienen bij de federale coördinator, die een buitengerechtelijke beschermingsprocedure opstart.

U bent niet beschermd als u opzettelijk valse of oneerlijke informatie hebt verstrekt.

Bescherming van andere personen

Deze beschermingsmaatregelen hebben ook betrekking op:

• derden die een band hebben met de klokkenluider (collega's, familieleden, enz.);
• facilitators, d.w.z. de personen die de klokkenluider hebben geholpen om de feiten te melden;
• juridische entiteiten die verbonden zijn aan de klokkenluider (bijvoorbeeld het bedrijf van de klokkenluider);
• personen die hebben meegewerkt aan het onderzoek van de melding en hun raadgever (syndicale afgevaardigde, collega). Ze worden beschermd vanaf het moment dat ze bij het onderzoek worden betrokken. Alle gesprekken blijven vertrouwelijk.